Türkiye’de darbe tartışmaları oldu ya, bu darbe kelimesini, genel olarak bir irdeleyelim.
Bir demokratik ülkede, darbelerin olması, o ülkenin demokratik gelişimini tamamlayamamasının ana göstergesidir.
Darbe, silahlı güçle ve çoğunlukla siyasetin tıkanması neticesinde gerçekleşir.
Ülkenin iyi yönetilmediği iddiasıyla darbe yapanlar, halkın seçtiği yöneticileri, seçim yoluyla değil silah yoluyla, değiştirirler ve ülkeyi kendileri yönetmeye başlarlar.
Kimi darbelerden belli bir süre sonra yeniden seçimler yapılır, ancak bu seçimlerin özgür olduğunu söylemek zordur.
Darbeyi yapanlar, genelde ülke yönetimini kolay kolay halkın iradesine bırakmazlar. Halkı, kendi görüşlerine evirmeye çalışırlar, bu evrim bitiminde, kendileri veya zihniyetlerinin seçileceğine inandıklarında, seçim yolunu seçerler.
Darbe sadece silahlı güçle yapılır. Silah taşıma ve bulundurma yetisine, bazı özel kişilerde olmakla birlikte, asker, polis, jandarma ve istihbarat üyeleri sahiptir. Bu gruptan darbeyi yapabilecek güç sadece asker, yani ordudur. Hiyerarşik yapıda ve ordunun tümünün katılması şartıyla, bir ordunun yapacağı darbeye, diğer Silahlı güçler mani olamaz. Öte yandan, ordu hariç diğer güçlerin yapacağı darbe girişimleri, ordu katılmazsa, girişim olarak kalır, gerçekleşemez.
Görüldüğü üzere, darbe için ordu kullanılır. Bu silahlı gücü, kendi siyasi anlayışını iktidara getirme çabasında olan, siviller de kullanabilir. Hatta bazen bazı sivil yöneticiler, kendilerine kontrollü darbe yaptırabilir ve böylece ülkeyi istedikleri politik şekle çevirebilirler.
Hiyerarşik yapıda gerçekleşmeyen ve Silahlı kuvvetlerin tamamının katılmadığı bir darbenin başarılı olması mümkün değildir. Dolayısıyla darbe tartışmalarının muhattapları, ordunun yönetiminden sorumlu siyaset kurumu ve Genelkurmay Başkanı’dır. Eğer orduda darbe niyetlileri varsa, onların orduyla ilişiğinin kesilme sorumluluğu da, bu ekibe aittir.
Emir komuta zincirine uyan, disiplinli, demokrasiye inanan ve saygı duyan bir ordunun darbeyle işi olmaz.
Bu yazdıklarım, darbeyle ilgili genel konulardır. Her ülkenin politik iklimine, yöneticilerine ve siyasi konjonktüre göre, minör bazı değişiklikler söz konusu olabilir.
Son günlerde yapılan darbe tartışmalarına bu çerçeveden bakmak, konunun çok daha net anlaşılmasını sağlayacaktır.
